طلاق به درخواست زوج (مرد)

طلاق به درخواست زوج یعنی چه؟

در نظام حقوقی ایران، اصل «حق طلاق» در اختیار زوج است؛ با این حال اجرای این حق بدون رعایت کامل حقوق مالی و غیرمالی زوجه ممکن نیست. دادگاه خانواده صرفاً زمانی گواهی عدم امکان سازش صادر می‌کند که تکلیف مهریه، نفقه معوقه، اجرت‌المثل/نحله، جهیزیه، حضانت و ملاقات روشن شده باشد و تشریفات قانونی (ثبت الکترونیک، مشاوره و…) طی شده باشد.

پیش‌نیازها و حقوق مالی زوجه

دادگاه معمولاً قبل از صدور رأی، تعیین تکلیف دقیق حقوق مالی زوجه را می‌خواهد: یا پرداخت نقدی/تقسیطی، یا توافق مکتوبِ روشن با ضمانت اجرا. همچنین در عمل، ارائه‌ی گواهی مشاوره (سامانه تصمیم) و طی تشریفات ثنا الزامی است.

• تسویه/توافق روشن درباره مهریه (نقد/اقساط/توافق خاص)
• تعیین تکلیف نفقه معوقه و نفقه ایام عده
• اجرت‌المثل ایام زوجیت یا نحله (حسب مورد و نظر کارشناس/دادگاه)
• استرداد جهیزیه یا توافق نسبت به اموال
• تعیین تکلیف حضانت، نفقه فرزند و ملاقات

مراحل طلاق به درخواست زوج (گام‌به‌گام)

مدارک لازم

مهریه، نفقه، اجرت‌المثل/نحله — چارچوب‌های مهم

مهریه

مهریه در طلاق از طرف مرد و طلاق توافقی
مهریه یکی از مهم‌ترین حقوق مالی زن در ازدواج است که در صورت وقوع طلاق — چه به‌صورت طلاق یک‌طرفه از طرف مرد و چه در طلاق توافقی — باید از سوی شوهر پرداخت شود. مهریه نه‌تنها یک تعهد شرعی و قانونی است، بلکه سندی از احترام به جایگاه زن و تعهد مرد نسبت به زندگی مشترک محسوب می‌شود.

بر اساس قانون مدنی ایران، پرداخت مهریه بر عهده زوج است و هیچ عاملی نمی‌تواند اصل این حق را از زن سلب کند، مگر در شرایط استثنایی که زن با فریب یا تقلب در ازدواج موجب ورود ضرر به مرد شده باشد یا توافقی معتبر میان طرفین برای بخشش یا مصالحه مهریه وجود داشته باشد. در این دو حالت، مرد می‌تواند بدون پرداخت مهریه یا با پرداخت بخشی از آن، از دادگاه تقاضای طلاق نماید.

اعسار و تقسیط مهریه
یکی از موضوعات رایج در پرونده‌های مهریه، ادعای اعسار از پرداخت توسط شوهر است. اگر مرد توان پرداخت کامل مهریه را نداشته باشد، می‌تواند در جلسه دادگاه با ارائه مدارک مالی و شهادت شهود، درخواست تقسیط مهریه یا همان پرداخت قسطی را مطرح کند.
در صورت پذیرش اعسار، قاضی با توجه به وضعیت مالی و درآمد مرد، مبلغ پیش‌پرداخت (پیش‌قسط) و میزان و زمان‌بندی اقساط را تعیین می‌کند. این حکم به‌صورت رسمی در رأی دادگاه درج می‌شود و تا پایان پرداخت کامل مهریه معتبر خواهد بود.

نکته درباره مهریه در طلاق دختر باکره
در صورتی که طلاق در دوران عقد انجام شود و هنوز نزدیکی صورت نگرفته باشد، طبق ماده ۱۰۹۲ قانون مدنی، زن مستحق نصف مهریه خواهد بود. برای اثبات باکره بودن زوجه، معمولاً دفترخانه رسمی طلاق از گواهی پزشکی قانونی استفاده می‌کند. اما اگر نزدیکی انجام شده باشد، زن مالک تمام مهریه است و مرد موظف به پرداخت کامل آن خواهد بود.

توافق بر سر مهریه در طلاق توافقی
در طلاق توافقی، زوجین می‌توانند درباره مهریه با یکدیگر توافق کنند. ممکن است زن تمام مهریه را ببخشد (بذل مهریه) تا سریع‌تر طلاق بگیرد، یا توافق شود که بخشی از مهریه پرداخت و بخش دیگر بخشیده شود. در هر صورت، این توافق باید مکتوب و رسمی باشد و در صورت‌جلسه دادگاه درج گردد تا قابلیت اجرا داشته باشد.

جمع‌بندی
به‌طور کلی، مهریه حق مسلم زن است و مرد موظف به پرداخت آن در هر نوع طلاق می‌باشد. فقط در موارد خاص مانند فریب در ازدواج، توافق کتبی یا اثبات اعسار، امکان تغییر در نحوه پرداخت یا کاهش میزان آن وجود دارد. اطلاع از قوانین مهریه، به زوجین کمک می‌کند تا با آگاهی و احترام متقابل، از بروز اختلافات مالی پس از طلاق جلوگیری کنند. گروه حقوقی وکیلان وب با تجربه فراوان در دعاوی مهریه، طلاق از طرف مرد و طلاق توافقی آماده ارائه مشاوره و پیگیری کامل این پرونده‌ها در سراسر کشور است.

نفقه

قوانین حضانت فرزندان پس از طلاق
بر اساس قوانین خانواده در ایران، موضوع حضانت فرزند یکی از مهم‌ترین مسائل پس از طلاق است که می‌تواند بر اساس توافق زوجین یا تصمیم دادگاه خانواده تعیین شود. در صورتی که والدین به توافق برسند، حضانت می‌تواند به پدر یا مادر سپرده شود؛ اما اگر توافقی وجود نداشته باشد، قانون حضانت را به شکل مشخصی تعیین کرده است.

حضانت فرزندان تا ۷ سالگی
مطابق ماده ۱۱۶۹ قانون مدنی، حضانت فرزند چه دختر و چه پسر تا سن ۷ سالگی با مادر است. این قانون با در نظر گرفتن نیازهای عاطفی و روانی کودک در سال‌های اولیه زندگی، حضور مادر را برای رشد سالم او ضروری دانسته است.

حضانت فرزند دختر بعد از ۷ سالگی
پس از پایان ۷ سالگی، حضانت دختر از ۷ تا ۹ سالگی با پدر است. پس از رسیدن دختر به سن ۹ سال تمام (بلوغ شرعی)، او از دایره حضانت خارج می‌شود و می‌تواند خود تصمیم بگیرد که با کدام یک از والدین زندگی کند.
البته اگر در این دوران، هر یک از والدین صلاحیت لازم برای نگهداری از کودک را نداشته باشند (مثلاً در اثر اعتیاد، خشونت یا بی‌توجهی به تربیت)، دادگاه می‌تواند حضانت را تغییر دهد.

حضانت فرزند پسر بعد از ۷ سالگی
حضانت پسر پس از ۷ سالگی تا سن ۱۵ سالگی با پدر است. بعد از ۱۵ سالگی، فرزند پسر نیز همانند دختر، می‌تواند خود تصمیم بگیرد که در کنار کدام یک از والدین زندگی کند.
البته در موارد خاص مانند بیماری، اعتیاد یا عدم صلاحیت اخلاقی پدر، مادر می‌تواند با ارائه دلایل قانونی از دادگاه تقاضای واگذاری حضانت را مطرح کند.

نفقه فرزندان پس از طلاق
بر اساس ماده ۱۱۹۹ قانون مدنی، پرداخت نفقه فرزندان در هر صورت بر عهده پدر است، حتی اگر حضانت با مادر باشد. نفقه شامل هزینه‌های خوراک، پوشاک، تحصیل، درمان، مسکن و سایر نیازهای ضروری کودک می‌شود.
پدر موظف است نفقه دختر را تا زمان ازدواج و نفقه پسر را تا سن ۱۸ سالگی پرداخت کند. در صورت امتناع از پرداخت نفقه، مادر می‌تواند از طریق دادگاه خانواده، مطالبه نفقه را پیگیری کند و حتی شکایت کیفری ترک انفاق مطرح نماید.

نکته مهم درباره حضانت و نفقه
حتی اگر حضانت فرزند بر عهده مادر باشد، پدر همچنان موظف به پرداخت نفقه است و نمی‌تواند به بهانه نگهداری فرزند توسط مادر از انجام این تکلیف قانونی سر باز زند. همچنین، در صورتی که هر یک از والدین صلاحیت نگهداری از فرزند را از دست دهد، دادگاه می‌تواند تصمیم خود را اصلاح کرده و حضانت را به والد صالح‌تر بسپارد.

جمع‌بندی
در نظام حقوقی ایران، حضانت فرزندان با توجه به سن، جنسیت و مصلحت کودک تعیین می‌شود. تا ۷ سالگی حضانت با مادر است، سپس دختر تا ۹ سالگی و پسر تا ۱۵ سالگی تحت حضانت پدر قرار دارند. پس از این سن، هر یک از فرزندان اختیار انتخاب دارند. نفقه نیز همواره بر عهده پدر است تا از تأمین مالی و رفاه فرزندان اطمینان حاصل شود.
گروه حقوقی وکیلان وب با تجربه در پرونده‌های حضانت، نفقه و حقوق خانواده، آماده ارائه مشاوره تخصصی به والدینی است که قصد دارند حضانت یا نفقه فرزندان خود را از مسیر قانونی پیگیری کنند.

اجرت‌المثل / نحله

اجرت‌المثل در طلاق از طرف مرد
اجرت‌المثل ایام زوجیت یکی از حقوق مالی مهم زنان در زمان طلاق از طرف مرد است. اجرت‌المثل به معنای مبلغی است که دادگاه با توجه به سال‌های زندگی مشترک، نوع فعالیت‌های زن در خانه و میزان بهره‌مندی شوهر از خدمات او تعیین می‌کند. به بیان ساده، اگر زن در طول زندگی مشترک کارهایی انجام داده باشد که جزء وظایف شرعی و قانونی او محسوب نمی‌شود — مانند خانه‌داری، نگهداری از فرزند، پخت‌وپز یا نظافت منزل — مستحق دریافت اجرت‌المثل خواهد بود.

شرایط تعلق اجرت‌المثل
مطابق با ماده ۲۹ قانون حمایت خانواده و تبصره ماده ۳۳۶ قانون مدنی، اجرت‌المثل زمانی به زن تعلق می‌گیرد که:

• کارهایی انجام داده باشد که عرفاً دارای ارزش مالی است.
• این امور به درخواست یا رضایت شوهر انجام شده باشد.
• زن قصد تبرع (انجام کار بدون توقع اجرت) نداشته باشد.

جهیزیه و اموال

تکلیف جهیزیه پس از طلاق
پس از طلاق، یکی از موضوعات حساس و پر‌چالش میان زوجین، جهیزیه و وسایل منزل است. در بسیاری از خانواده‌های ایرانی، برخی اقلام توسط خانواده عروس و برخی دیگر توسط داماد تهیه می‌شود. به همین دلیل، پس از طلاق، تشخیص مالکیت واقعی وسایل اهمیت زیادی پیدا می‌کند.

اگر وسایلی که داماد خریداری کرده در سیاهه جهیزیه درج شده باشد، در ظاهر به نام زن ثبت می‌شود و او می‌تواند ادعا کند که مالک آن‌هاست. با این حال، اگر مرد فاکتور رسمی یا مدرک خرید به نام خود ارائه دهد، می‌تواند اثبات کند که این اقلام به جهیزیه زن تعلق ندارند. در غیر این صورت، زن می‌تواند با استناد به سیاهه، وسایل را توقیف کند و آن‌ها را جزو اموال خود بداند.

خیانت در امانت در اموال منزل
چنانچه مرد بدون اجازه همسرش وسایل منزل را بفروشد یا به آن‌ها آسیب بزند، این اقدام از نظر قانون خیانت در امانت محسوب می‌شود. زیرا لوازم خانه معمولاً به نام زن خریداری شده و مالک آن‌ها زن است. در چنین شرایطی، زن می‌تواند با طرح شکایت در دادگاه خانواده یا دادسرا، درخواست جبران خسارت یا حتی مجازات کیفری برای شوهر خود مطرح کند.
مجازات خیانت در امانت می‌تواند شامل پرداخت بهای نقدی وسایل آسیب‌دیده، جبران خسارت و در موارد شدید، حبس باشد. رعایت احترام به اموال یکدیگر و رعایت حقوق همسر، پایه‌گذار زندگی سالم و عاری از تنش است و هرگونه اقدام غیرقانونی در این زمینه می‌تواند تبعات جدی برای فرد خاطی داشته باشد.

شرایطی که زن نمی‌تواند جهیزیه را پس بگیرد
در برخی موارد، پس گرفتن جهیزیه بعد از طلاق برای زن ممکن نیست. این امر زمانی رخ می‌دهد که فاکتور خرید وسایل به نام مرد باشد و زن هیچ سیاهه یا مدرک معتبری برای اثبات مالکیت خود نداشته باشد.
اگر زن نتواند با ارائه مدارک خرید یا فاکتور رسمی، تعلق وسایل به خود را ثابت کند، ممکن است دادگاه ادعای او را رد کرده و مالکیت را به مرد نسبت دهد. بنابراین، وجود مستندات و فاکتورهای معتبر هنگام خرید وسایل، اهمیت بالایی دارد.

مراحل قانونی پس گرفتن جهیزیه بعد از طلاق
خارج کردن جهیزیه پس از طلاق باید مطابق قانون و با رعایت تشریفات انجام شود:

• ۱. تهیه فهرست کامل جهیزیه: زن باید فهرستی از وسایلی که به خانه شوهر برده را آماده کند. این فهرست می‌تواند شامل سیاهه رسمی، فاکتور خرید و مدارک مالکیت باشد.
• ۲. گفت‌وگو و توافق: بهتر است ابتدا موضوع به‌صورت مسالمت‌آمیز با همسر سابق مطرح شود تا درباره زمان و نحوه خروج وسایل توافق حاصل گردد.
• ۳. مراجعه به دادگاه: در صورت عدم توافق، زن می‌تواند با ارائه مدارک مالکیت، از دادگاه خانواده درخواست صدور حکم استرداد جهیزیه نماید.
• ۴. اجرای حکم: در صورت صدور رأی به نفع زن، مأموران اجرای احکام به همراه زن، وسایل متعلق به او را از منزل خارج کرده و به وی تحویل می‌دهند.

طلاق از طرف مرد در دوران عقد

طلاق از طرف مرد در دوران عقد و پس از ازدواج
طلاق از طرف مرد در نظام حقوقی ایران از حقوق قانونی زوج محسوب می‌شود و مرد می‌تواند در هر مرحله از زندگی مشترک — چه در دوران عقد و چه پس از شروع زندگی زناشویی — با رعایت تشریفات قانونی و پرداخت حقوق مالی همسر، او را طلاق دهد.

برای ثبت طلاق از طرف مرد، ارائه مدارکی مانند اصل عقدنامه، شناسنامه و کارت ملی الزامی است. پس از ثبت دادخواست، زوج موظف است تمامی حقوق مالی زن از جمله مهریه، نفقه، اجرت‌المثل و نحله را مطابق قانون و تصمیم دادگاه پرداخت کند.

شباهت‌ها و تفاوت‌های طلاق در دوران عقد و پس از ازدواج
همان‌طور که گفته شد، روند طلاق از طرف مرد در دوران عقد با طلاق در دوران ازدواج تقریباً مشابه است. در هر دو مورد، مرد باید با مراجعه به دادگاه خانواده، درخواست صدور گواهی عدم امکان سازش را ارائه دهد و پس از طی مراحل مشاوره، داوری و صدور رأی نهایی، نسبت به ثبت طلاق در دفترخانه رسمی اقدام کند.

تفاوت اصلی در این دو حالت، مربوط به مهریه و وضعیت بکارت زوجه است. اگر طلاق در دوران عقد انجام شود و نزدیکی (رابطه زناشویی) صورت نگرفته باشد، طبق ماده ۱۰۹۲ قانون مدنی، زن فقط مستحق نصف مهریه است. اما چنانچه پس از عقد، نزدیکی انجام شده باشد، زن حق دریافت تمام مهریه را دارد و مرد موظف است کلیه حقوق مالی او را پرداخت کند.

نکته مهم:
در طلاق دوران عقد، اگر زن باکره باشد، دفترخانه علاوه بر ثبت طلاق، گواهی بکارت از پزشکی قانونی را نیز از زوجه دریافت می‌کند تا میزان دقیق مهریه (نصف یا کامل) مشخص شود. همچنین در این حالت، زن عِدّه ندارد و پس از ثبت طلاق، بلافاصله می‌تواند ازدواج مجدد کند. اما در طلاق پس از ازدواج و نزدیکی، زن موظف به نگه‌داشتن عدهٔ طلاق به مدت سه طُهر است.

جمع‌بندی
به‌طور کلی، طلاق از طرف مرد در دوران عقد و پس از ازدواج از نظر قانونی مسیر یکسانی دارد، اما حقوق مالی زن با توجه به وضعیت رابطه زناشویی متفاوت خواهد بود. آگاهی از این تفاوت‌ها، به زوجین کمک می‌کند تا در هنگام تصمیم‌گیری، با درک دقیق قوانین و تعهدات مالی، از بروز مشکلات حقوقی در آینده جلوگیری کنند. گروه حقوقی وکیلان وب آماده ارائه مشاوره تخصصی در زمینه طلاق از طرف زوج، محاسبه حقوق مالی زوجه و ثبت قانونی طلاق در سراسر کشور است.

آزمایش‌ها و وضعیت بارداری/بکارت

بسیاری از شعب/دفترخانه‌ها برای ثبت، گواهی عدم بارداری مطالبه می‌کنند و در صورت ادعای باکره بودن، گواهی بکارت پزشکی قانونی ملاک است. هدف، تعیین تکلیف حضانت احتمالی و وضعیت عده است.

نوع رأی، رجعی/بائن و مهلت ثبت

• رأی معمول: گواهی عدم امکان سازش
• نوع طلاق: در طلاق به درخواست زوج، غالباً رجعی است؛ مگر مواردی چون غیرمدخوله/یائسه یا طلاق‌های خلع و مبارات که بائن می‌شوند.
• مهلت ثبت در دفترخانه: ۳ ماه از تاریخ رأی

اعتراض و اسقاط مواعد

انواع راه‌های اعتراض به رأی طلاق
در نظام قضایی ایران، پس از صدور حکم طلاق، هر یک از طرفین در صورت وجود دلایل قانونی می‌توانند از راه‌های اعتراض به رأی طلاق استفاده کنند. این طرق شکایت شامل واخواهی، تجدیدنظرخواهی و فرجام‌خواهی است که در ادامه به تفصیل بررسی می‌شوند.

۱) واخواهی از رأی طلاق
واخواهی نخستین راه اعتراض به رأی طلاق است و زمانی کاربرد دارد که رأی صادره غیابی باشد. رأی غیابی زمانی محسوب می‌شود که هیچ‌یک از اخطاریه‌های دادگاه به‌صورت واقعی به خوانده ابلاغ نشده و وی در هیچ‌یک از جلسات رسیدگی حضور نداشته باشد.
در این حالت، محکوم‌علیه می‌تواند ظرف ۲۰ روز از تاریخ اطلاع از رأی (و برای اشخاص مقیم خارج از کشور ظرف دو ماه) در همان دادگاه صادرکننده حکم، دادخواست واخواهی ثبت کند. در صورت پذیرش واخواهی، پرونده مجدداً مورد بررسی قرار می‌گیرد و ممکن است رأی قبلی اصلاح یا لغو شود.

۲) تجدیدنظرخواهی از رأی طلاق
دومین روش اعتراض، تجدیدنظرخواهی است که باید ظرف ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ رأی قطعی دادگاه بدوی (و برای افراد مقیم خارج از کشور ظرف دو ماه) در دادگاه تجدیدنظر استان مطرح شود.
رسیدگی در این مرحله معمولاً غیرحضوری است و قضات تجدیدنظر با بررسی پرونده و لوایح طرفین، نسبت به تأیید، اصلاح یا نقض حکم اقدام می‌کنند. در استان تهران، مرجع تجدیدنظر پرونده‌های خانواده، دادگاه تجدیدنظر استان تهران می‌باشد.
در صورت نقض رأی، دادگاه تجدیدنظر می‌تواند پرونده را جهت رسیدگی مجدد به شعبه صادرکننده ارجاع دهد.

۳) فرجام‌خواهی از رأی طلاق
سومین و عالی‌ترین مرحله از راه‌های اعتراض، فرجام‌خواهی در دیوان عالی کشور است. فرجام‌خواهی فقط نسبت به احکام خاصی مانند طلاق، نکاح و نسب پذیرفته می‌شود و در این مرحله، قضات دیوان صرفاً به بررسی رعایت اصول دادرسی و مقررات شکلی می‌پردازند.
به عبارت دیگر، دیوان عالی کشور وارد ماهیت پرونده نمی‌شود، بلکه بررسی می‌کند آیا رأی صادره با قوانین، تشریفات دادرسی و اصول حقوقی مطابقت دارد یا خیر. در صورت احراز تخلف، رأی نقض و پرونده برای رسیدگی مجدد به دادگاه صالح اعاده می‌گردد.

تأثیر اعتراض بر اجرای حکم طلاق
نکته بسیار مهم آن است که ثبت و اجرای حکم طلاق تا تعیین تکلیف نهایی در مراحل اعتراضی، متوقف می‌ماند. به بیان ساده‌تر، حکم طلاق صادرشده در دادگاه خانواده تنها زمانی نهایی و قابل اجراست که:

• مهلت واخواهی، تجدیدنظر یا فرجام‌خواهی سپری شده باشد؛ یا
• رأی در دیوان عالی کشور تأیید شده و ابلاغ قطعی صورت گیرد.

• اعادهٔ دادرسی: در صورتی که پس از صدور رأی، مدارک جدیدی کشف شود یا اشتباه مؤثری در حکم وجود داشته باشد.
• اعتراض ثالث: هنگامی‌که رأی صادره به حقوق شخص ثالثی که در دادرسی حضور نداشته، لطمه وارد کرده باشد.
• و سایر طرق استثنایی که به ندرت مورد استفاده قرار می‌گیرند و نیازمند احراز شرایط دقیق قانونی هستند.

هزینه‌ها (نمای کلی)

مطالب مرتبط خانواده

طلاق به درخواست زوجه · طلاق توافقی · حضانت فرزند · مهریه · نفقه