جهیزیه چیست و از منظر قانون چه ماهیتی دارد؟
جهیزیه اموالی است که به مالکیت زوجه تعلق دارد و معمولاً برای استفادهٔ مشترک در منزل مشترک در اختیار زوجین قرار میگیرد. بنابراین اصل، مالکیت با زن است و شوهر «حق استفاده» دارد نه حق تملک. هر زمان اختلاف رخ دهد و ادامهٔ زندگی ممکن نباشد، زوجه میتواند استرداد جهیزیه را مطالبه کند.
مدارک و ادلهٔ لازم: سیاهه، فاکتور و…
| مدرک/دلیل | کاربرد | نکات |
|---|---|---|
| سیاهه جهیزیه (لیست اموال) | اصلیترین دلیل مالکیت اقلام | بهتر است به امضای زوج و شهود رسیده باشد؛ تاریخ و مشخصات اقلام ذکر شود. |
| فاکتور خرید | تقویت ادعا برای اقلام خاص یا گرانقیمت | نام خریدار/مشخصات کالا/تاریخ؛ حتی فاکتور بهنام خانوادهٔ زوجه نیز مفید است. |
| شهادت شهود | برای اقلام بدون سند مکتوب | شهود آگاه به ورود جهیزیه، زمان و نوع اموال باشند. |
| عکس/ویدیو از اقلام در منزل | اثبات وجود و وضعیت ظاهری | زماندار و قابل انتساب؛ نقض حریم خصوصی نشود. |
| صورتجلسات کلانتری/شورا | در مواقع درگیری و ممانعت از خروج اموال | به عنوان امارهٔ قضایی در کنار سایر دلایل. |
مراحل استرداد جهیزیه (گامبهگام)
جمعآوری ادله
سیاهه، فاکتور، تصاویر، شهود، هر مدرکی که مالکیت شما را نشان دهد.
ثبت دادخواست استرداد جهیزیه
از طریق دفاتر خدمات قضایی (ثنا) به طرفیت زوج؛ همزمان میتوانید قرار تأمین خواسته بخواهید.
رسیدگی در دادگاه خانواده
بررسی دلایل، احضار طرفین، امکان ارجاع به کارشناسی بابت تطبیق سیاهه با اقلام موجود.
صدور حکم و اجرای آن
تحویل عین اموال (در صورت وجود)، و در صورت فقدان/تلف، دریافت قیمت روز با نظر کارشناس.
قرار تأمین خواسته: چرا مهم است؟
برای جلوگیری از انتقال/تلف اموال، با تقدیم همزمان دادخواست، درخواست تأمین خواسته بدهید تا اموال موضوع سیاهه تا پایان رسیدگی توقیف شوند. در اجرا، مأمور اجرا/دادورز با همراهی کلیددار و عنداللزوم نیروی انتظامی ورود کرده و صورتجلسهٔ توقیف تنظیم میکند.
تحویل اموال، صورتجلسه و اجرای حکم
- عین مال موجود است: تحویل عین با ذکر وضعیت، برند و شمارهسریال در صورتجلسه.
- مال مستهلک/غیرقابل استفاده: امکان مطالبهٔ قیمت روز به جای عین، با نظر کارشناس.
- مال تعویض/فروخته شده: مطالبهٔ قیمت روز و در موارد خاص، خسارت (در صورت اثبات تقصیر/تعدی).
- اختلاف بر سر مالکیت: دادگاه با امارات و ادلهٔ طرفین تصمیم میگیرد؛ ممکن است به کارشناسی ارجاع دهد.
تلف/انتقال اموال: مسئولیت مدنی و کیفری
زوج نسبت به اموال جهیزیه امین محسوب میشود. در صورت تعدی/تفریط (خرابکردن عمدی، فروش بدون اجازه و…)، مسئول جبران خسارت است. در سناریوهای شدید مثل انتقال به قصد اضرار یا امتناع گسترده از تحویل، امکان طرح عناوین کیفری مانند خیانت در امانت یا حسب مورد انتقال مال غیر نیز بررسی میشود.
مرجع صالح و هزینهها
| موضوع | جزئیات |
|---|---|
| مرجع صالح | دادگاه خانواده محل اقامت خوانده یا محل زندگی مشترک اخیر (حسب مورد و رویه). |
| هزینه دادرسی | در مطالبهٔ عین، غیرمالی/یا با تعرفهٔ حداقلی؛ در مطالبهٔ قیمت، بر مبنای بهای خواسته محاسبه میشود. |
| کارشناسی | در تعیین قیمت روز یا تطبیق اقلام، معمولاً هزینه کارشناسی بر عهدهٔ خواهان است (قابل جبران در نهایت پرونده). |
نکات کاربردی و دامهای رایج
- سیاههٔ دقیق با ذکر مدل/شماره سریال تهیه و امضای زوج/شهود را بگیرید.
- اگر به منزل دسترسی ندارید، از اجرای احکام برای ورود قانونی و تحویل امن کمک بگیرید.
- برای اقلام مصرفی (مواد شوینده، خوراکی…) مطالبهٔ عین منطقی نیست؛ قیمت روز مسیر عملیتری است.
- هنگام تحویل، صورتجلسهٔ جزئی تنظیم کنید؛ از تحویل بدون صورتجلسه خودداری کنید.
- اگر ثالثی ادعای مالکیت کرد، از اعتراض ثالث آگاه باشید و مدارک خود را تقویت کنید.
میخواهید جهیزیهتان سریعتر پس گرفته شود؟
با تنظیم دادخواست دقیق و تأمین خواستهی بهموقع، زمان و تنش را کم کنید.
مطالب مرتبط
مهریه · نفقه · اجرتالمثل · طلاق توافقی · حضانت فرزند