تعریف و مبانی مطالبه ثمن
ثمن همان بهای معامله است که خریدار باید طبق قرارداد بپردازد. وقتی خریدار در پرداخت اقساط/باقیمانده ثمن تأخیر یا امتناع کند، فروشنده میتواند دعوای مطالبه ثمن طرح کند. شرط اصلی، وجود قرارداد معتبر و عدم سقوط تعهد خریدار (مثلاً بهواسطهٔ فسخ صحیح یا عدم ایفای تعهدات فروشنده) است.
تفاوت با وجهالتزام و خسارت تاخیر
- مطالبه ثمن: خودِ مبلغ بدهی قراردادی (اصل باقیمانده).
- وجهالتزام: جریمهٔ قراردادی برای تأخیر/تخلف؛ معمولاً قابل جمع با اصل ثمن است مگر خلاف آن شرط شده باشد.
- خسارت تاخیر: اگر وجهالتزام پیشبینی نشده، میتوان با ارجاع به کارشناس/عرف، خسارت تأخیر پرداخت را مطالبه کرد.
چه زمانی طرح دعوا کنیم؟ (شرایط لازم)
- قرارداد معتبر (مبیع و ثمن مشخص، زمانبندی پرداخت).
- وقوع عدم پرداخت/تأخیر و انقضای مواعد.
- ابلاغ اخطار/اظهارنامه برای مطالبه رسمی.
- عدم سقوط تعهد به دلیل فسخ/انفساخ/عدم ایفای متقابل فروشنده.
مدارک و مستندات لازم
| مدرک | کاربرد | توضیح حقوقی/سئو |
|---|---|---|
| قرارداد/مبایعهنامه | اثبات تعهد پرداخت ثمن | مبلغ، اقساط، وجهالتزام، شروط تعلیقی را برجسته کنید |
| رسیدهای پرداخت قبلی | محاسبهٔ مانده بدهی | گردش پرداختها را منظم و واضح ارائه کنید |
| اظهارنامه و گواهی پست | اثبات مطالبه رسمی | تاریخ اخطار برای محاسبه خسارت مهم است |
| مدارک ایفای تعهدات فروشنده | بیاثر کردن دفاع «عدم اجرای تعهد متقابل» | مثلاً تحویل/حضور در دفترخانه |
| کارشناسی/محاسبه خسارت | در صورت مطالبه خسارت تأخیر | به عرف و نرخهای منطقهای استناد شود |
نحوه محاسبه باقیمانده ثمن و تهاتر
ماندهٔ ثمن = اصل ثمن قراردادی − مجموع پرداختهای قطعی. اگر خریدار مدعی خسارت/کسری متراژ/عیوب باشد، ممکن است بحث تهاتر مطرح شود. در این حالت، یا تهاتر را نمیپذیریم و به ماهیت ایراد پاسخ میدهیم، یا در چارچوب قرارداد/کارشناسی به تعدیل محدود تن میدهیم.
تأمین خواسته و اقدامات فوری
برای جلوگیری از انتقال اموال بدهکار یا تضییع حق، میتوان تأمین خواسته (توقیف حساب/اموال) یا دستور موقت (حسب مورد) خواست. این اقدام در مطالبات سنگین توصیه میشود.
صلاحیت مرجع رسیدگی
در دعاوی مطالبه وجه، اصل بر صلاحیت دادگاه محل اقامت خوانده یا محل اجرای تعهد است. اگر دعوا صرفاً راجع به وجه باشد، لزوماً محل وقوع ملک ملاک نیست؛ ولی در دعواهای ترکیبی (همزمان با تعهدات غیرمنقول) محل وقوع ملک نیز مطرح میشود.
مراحل عملی رسیدگی (تایملاین)
ارسال اظهارنامه و تجمیع مستندات
قرارداد، گردش پرداختها، تعیین مانده و اعلام مطالبه رسمی
ثبت دادخواست
خواسته: مطالبه مانده ثمن + وجهالتزام/خسارت + هزینهها
رسیدگی و دفاعیات
ایرادات خریدار: عیب، کسری، تهاتر، شروط معلق؛ پاسخ مستند
صدور رأی
محکومیت به پرداخت مانده ثمن و متفرعات قانونی
اجرا
اقدام اجرایی: توقیف اموال/حساب و وصول محکومبه
دفاعیات رایج خریدار و پاسخ حرفهای
- عدم اجرای تعهد فروشنده: با مستندات تحویل/حضور در دفترخانه، اجرای همزمان تعهدات را مطالبه کنید.
- عیب یا کسری متراژ: ارجاع به کارشناس؛ اگر ثابت شد، تعدیل محدود؛ در غیر اینصورت رد ایراد.
- فسخ/انحلال قرارداد: صحت و شرایط فسخ را بررسی و در صورت بیاعتباری، ادامهٔ مطالبه ثمن.
- تهاتر بدهیها: وجود و حالبودن دیون متقابل را راستیآزمایی کنید؛ در نبود شرایط، تهاتر مردود است.
نمونه دادخواست مطالبه ثمن
خواهان: … (فروشنده) به نشانی …
خوانده: … (خریدار) به نشانی …
خواسته: مطالبهٔ ماندهٔ ثمن قرارداد مورخ … به مبلغ … ریال بهانضمام وجهالتزام/خسارت تأخیر (حسب قرارداد) و خسارات دادرسی
دلایل و مستندات: قرارداد/مبایعهنامه، رسیدهای پرداخت، اظهارنامه رسمی، محاسبهٔ مانده، مستندات ایفای تعهدات فروشنده
شرح دادخواست: وفق قرارداد مورخ … خوانده متعهد به پرداخت ثمن در مواعد مقرر بوده که از پرداخت ماندهٔ ثمن به مبلغ … ریال امتناع نموده است. با وجود اخطار رسمی، وجه پرداخت نشده؛ لذا صدور حکم به پرداخت ماندهٔ ثمن بهانضمام وجهالتزام/خسارت تأخیر و کلیهٔ خسارات قانونی مورد استدعاست.
چکلیست قبل از طرح دعوا
- محاسبهٔ دقیق مانده و تهیهٔ جدول اقساط/پرداختها
- ارسال اظهارنامه و تعیین مهلت معقول
- جمعآوری مستندات ایفای تعهدات فروشنده
- تصمیم دربارهٔ تأمین خواسته (توقیف حساب/اموال)
- آمادگی برای پاسخ به ایرادات (عیب، تهاتر، شروط)
هزینهها و مدت زمان
- هزینهٔ دادرسی بر مبنای مبلغ خواسته + هزینه کارشناسی احتمالی
- مدت زمان: بسته به شعبه/اعتراضات؛ معمولاً چند ماه تا قطعیت و سپس اجرای حکم
سوالات متداول
آیا میتوان همزمان با ثمن، وجهالتزام را هم مطالبه کرد؟
بله، مگر اینکه در قرارداد خلاف آن شرط شده باشد.
اگر پرداخت قسط نهایی منوط به تنظیم سند باشد؟
میتوان اجرای همزمان تعهدات را خواست تا پرداخت با انتقال رسمی توأمان انجام شود.
در صورت ادعای عیب/کسری متراژ چه میشود؟
موضوع به کارشناس ارجاع و حسب نتیجه، تعدیل یا رد ایراد انجام میشود.
بدون ارسال اظهارنامه هم میشود دعوا کرد؟
امکان طرح دعوا هست؛ اما اظهارنامه برای حسن نیت و محاسبهٔ خسارت توصیه میشود.
محل طرح دعوا کجاست؟
دادگاه محل اقامت خوانده یا محل اجرای تعهد؛ در ترکیب با تعهدات غیرمنقول، محل وقوع ملک نیز قابل طرح است.
میتوان تا صدور رأی، اموال خریدار را توقیف کرد؟
بله؛ با درخواست تأمین خواسته در چارچوب قانون.
اگر قرارداد فسخ شده باشد؟
در صورت فسخ معتبر، مبنای مطالبهٔ ثمن زایل میشود و باید به آثار فسخ (استرداد/خسارت) پرداخت.
آیا فاکتورها/کارتخوان به جای رسید کافی است؟
بله، بهعنوان امارات/دلایل پرداخت قابل استناد است؛ بهتر است با قرارداد و گواهیها تکمیل شود.
اگر بخشی از ثمن نقد و بخشی چک/سفته باشد؟
هر ابزار پرداخت جداگانه مستند و وضعیت وصول/برگشت آن مشخص شود.
بعد از صدور رأی، وصول مطالبات چگونه است؟
از طریق اجرای احکام: استعلام حسابها/اموال، توقیف و مزایده تا وصول محکومبه.
مطالبهٔ سریع و مؤثر ثمن قرارداد
پروندهٔ شما را ارزیابی و مسیر کوتاهترین زمان وصول را برنامهریزی میکنیم.